Wymagania banków w zakresie zabezpieczeń
Przed udzieleniem nam kredytu bank musi
ocenić dwie rzeczy: naszą zdolność kredytową oraz to, czy posiadamy
odpowiednie zabezpieczenia. Banki, nie mogąc sobie pozwolić na zbyt
wysokie ryzyko, muszą mieć jakieś zabezpieczenie, które zapewni im zwrot
przynajmniej części pieniędzy np. w przypadku, gdy klient straci pracę
lub zachoruje. Najczęściej takie zabezpieczenie stanowi hipoteka
nieruchomości, na którą zaciągany jest kredyt.
Banki doskonale zdają sobie sprawę z
tego, że wartość hipoteki najprawdopodobniej stale będzie się wahać. A w
przypadku kredytu zaciąganego na budowę domu, w zasadzie, rosnąć.
Wartość zabezpieczenia w takim przypadku na początku jest bowiem
stosunkowo niska, bo stanowi o niej jedynie wartość działki. Wraz z
postępem budowy jej wartość stale rośnie. A jako, że bank w takich
przypadkach pieniądze wypłaca najczęściej w transzach, tzn. po
zbudowaniu parteru, potem kolejnych pięter, a na koniec dachu i
zakończeniu prac wykończeniowych, to wraz z wypłatą kolejnych części
kredytu rośnie wartość zabezpieczeń.
Wartość zabezpieczeń a wielkość kredytu
Ustalając maksymalną wysokość kredytu
banki posiłkują się tzw. współczynnikiem LTV, który oznacza stosunek
kwoty kredytu do wartości nieruchomości, która jest jego
zabezpieczeniem. Banki zwiększają oprocentowanie kredytu w sytuacjach, w
których okazuje się, że ten stosunek jest większy, natomiast gdy
przekracza ustaloną przez bank wysokość nie jest możliwe udzielenie
kredytu. Oznacza to, że kupując mieszkanie i biorąc na niego kredy w
wysokości 80% wartości całej nieruchomości, to zabezpieczenie wynosi
125% wartości kredytu. W przypadku otrzymania kredytu o wartości 100%
całej nieruchomości, wartość zabezpieczenia jest taka sama jak tej
nieruchomości.
Banki podchodzą do tej kwestii w bardzo
zróżnicowany sposób – niektóre z nich mają bardzo wymagające zasady,
inne z kolei idą klientom na rękę wprowadzając spore ustępstwa. Przy
zakupie nowego mieszkania jego wartość ustalana jest na podstawie
projektu umowy, natomiast w przypadku zakupu mieszkania od poprzedniego
właściciela od umowy przedwstępnej. W przypadku kredytu na budowę domu
warto spróbować wziąć kredyt większy niż wynikałoby to z pierwszych
wyliczeń, ponieważ w trakcie budowy może nastąpić wiele wydarzeń, które
wpłyną na wzrost kosztów budowy, np. wzrost cen materiałów budowlanych.
Wszystkie formy zabezpieczeń mogą zostać
ustanowione przez kredytobiorcę, ale także przez inne osoby, które w
ten sposób poręczają za klienta banku. W większości przypadków są to
członkowie rodziny lub bliscy znajomi, którzy zgadzają się na
zabezpieczenie w postaci własnych mieszkań lub innych nieruchomości.
Choć teoretycznie wyróżnić można nawet
kilkadziesiąt różnych rodzajów zabezpieczeń, to w praktyce banki
ograniczają się do uznawania kilkunastu. Niektóre uznawane są za
zabezpieczenia podstawowe, inne mają tylko charakter uzupełniający.
Zabezpieczenia osobiste wymagane przez bank
Zabezpieczenia w skrócie możemy
podzielić na: osobiste i rzeczowe. Osobiste to takie, w których pełną
odpowiedzialność za spłatę kredytu ponosi kredytobiorca. Do takich
zabezpieczeń zaliczyć można: weksel własny in blanco, poręczenie
wekslowe, poręczenie według prawa cywilnego, kredytowe gwarancje bankowe
czy też przelew (cesja) wierzytelności. Mają one wiele plusów, ale
niewątpliwie kilka znacznych minusów. Może się bowiem zdarzyć tak, że
osoba będąca jedynym zabezpieczycielem kredytu umiera, w przypadku
którym bank traci możliwość odzyskania pożyczonych pieniędzy. Tak samo
sytuacja wygląda, kiedy kredytobiorca wyjedzie z majątkiem za granice
kraju.
Zabezpieczeniem osobistym, które jest
najczęściej wykorzystywane jest weksel in blanco. Na takim dokumencie
nie jest określana suma oraz termin płatności, a jedynie data
wystawienia. Traktowany jest on najczęściej jako ubezpieczenie
uzupełniające, a bank uwzględnia jedynie takie weksle, które wydane są
na papierze urzędowym i podpisane przez kredytobiorce. W przypadku, gdy
klient nie spłaca kredytu sumiennie to komornik może w imieniu banku
wyegzekwować należność z majątku klienta, a także wystąpić do jego
pracodawcy o przekazywanie części wynagrodzenia (najczęściej około
połowy) na rzecz spłaty kredytu. W części banków wystawienie takiego
weksla jest obowiązkowe, a w wyjątkowych sytuacjach bank może przyjąć
weksel wystawiony przez osobę trzecią.
Zabezpieczenie rzeczowe
Są to elementy majątku kredytobiorcy,
które mogą stanowić zabezpieczenie kredytu. Dzieli się je na
nieruchomości, ruchomości i prawa. W przypadku, gdy kredytobiorca
odsprzeda rzecz będącą zabezpieczeniem innej osobie, bank nie traci do
niej praw, dlatego osoba kupująca taką rzecz musi się liczyć z ryzykiem.
Najczęściej zabezpieczenie rzeczowe stanowi hipoteka, przywłaszczenia i
zastawy, ewentualnie blokada środków na koncie bankowym.
Zgromadzenie dokumentów wymaganych w
sytuacji, gdy zabezpieczenie stanowi nieruchomość może być bardzo
kłopotliwe i czasochłonne. Zdarzają się jednak przypadki, że banki biorą
na siebie odpowiedzialność za zebranie odpowiednich dokumentów.
Przywłaszczenia, zastawy i inne zabezpieczenia rzeczowe mogą pełnić taką
funkcję w przypadku kredytów na remont lub rozbudowę, działkę
rekreacyjną czy wykup mieszkania lokatorskiego. Nie są jednak raczej
uznawane przy kredytach na mieszkanie czy budowę domu.
Zabezpieczenie hipotecznego
Takie zabezpieczenie jest niezbędny, gdy
chcemy skorzystać z kredytu na zakup mieszkania lub budowę domu. W
przypadku, gdy mieszkanie kupujemy na rynku pierwotnym, to musimy
założyć mu księgę wieczystą i uzyskać odpowiedni wpis hipoteczny. Ta
procedura jest jednak bardzo czasochłonna i w niektórych przypadkach
może potrwać nawet rok. W przypadku, gdy kupujemy mieszkanie na rynku
wtórnym, to nieruchomość ma już księgę wieczystą, a pozostaje jedynie
zdobycie wpisu hipotecznego.
Nieruchomość jako przedmiot zabezpieczenia
Wpis wierzytelności do księgi wieczystej
nazywany jest zabezpieczeniem hipotecznym. Daje on bankowi prawo
pierwszeństwa w dochodzeniu roszczeń z nieruchomości. Nieruchomością
nazywamy jednak nie tylko mieszkanie czy dom, ale wszystko, co
nieodłącznie związane jest z gruntem, a więc wszystkie budynki, ale
także garaż, ogrodzenie czy nawet drzewa. Właścicielem budynku można
zostać tylko wtedy, gdy dysponuje się aktem własności do gruntu, na
którym został on zbudowany. W przypadku, gdy chcemy by takim
zabezpieczeniem hipotecznym stało się mieszkanie, banki zazwyczaj
obliczają jaką powierzchnie w stosunku do powierzchni całego budynku
(lub nawet osiedla) stanowi mieszkanie i uznają ją za naszą własność,
dzięki czemu możemy założyć na nie księgę wieczystą.
Księgi wieczyste
Założenie księgi wieczystej dla
nieruchomości, która ma stać się zabezpieczeniem hipoteczny jest
czynnością niezbędną. W wielu przypadkach jest tak, że nieruchomości
takiej księgi nie mają, dlatego osoby chcące wziąć kredyt muszą wystąpić
z wnioskiem o jej założenie. Zazwyczaj proces ten trwa jednak bardzo
długo, a właściciele spółdzielni mieszkaniowych często specjalnie
utrudniają jego przeprowadzenie nie chcąc przekształcenia mieszkania na
własność hipoteczną. Obecnie w Polsce większość ksiąg wieczystych
prowadzona jest w formie elektronicznej, co zdecydowanie ułatwia i
przyspiesza uzyskiwanie kredytów hipotecznych. Zdarzają się jednak
problemy z np. błędnie wpisanymi do nich danymi, prze co proces ten
staje się bardziej czasochłonny.
Prawnicy wydzielają dwie podstawowe zasady, które rządzą księgami wieczystymi:
- jawność i publiczność, co oznacza że
każdy ma prawo do zapoznania się z treścią księgi i nie jest możliwe
zasłanianie się jej nieznajomością po zakupie nieruchomości,
- domniemanie zgodności ze stanem
prawnym i rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych, co znaczy że stan
prawny zawarty w księdze wieczystej uznawany jest za stan faktyczny.
Ustanowienie hipoteki
Można wyróżnić kilka rodzajów hipotek.
Są to hipoteka: zwykła, przymusowa, kaucyjna i morska. Najczęściej
stosowaną jest oczywiście ta pierwsza, natomiast hipotekę przymusową
bank ustala w przypadkach, gdy wierzytelność nie jest sumiennie
spłacana. Ustanowienie hipoteki kaucyjnej jest możliwe wtedy, gdy
zabezpiecza ona wierzytelność o nieustalonej wysokości. Hipotekę morską
stanowi zastaw na statku wpisanym do rejestru okrętowego. Do jej
powstania konieczny jest wpis do rejestru okrętowego. Oprócz statku
hipoteka morska obciąża również jego przynależności i niektóre
wierzytelności powstałe po ustanowieniu hipoteki.
Ustanowienie hipoteki możliwe jest na wniosek właściciela nieruchomości lub banku, a w rzeczywistości dzieli się na dwa sposoby:
- klient będący właścicielem
nieruchomości ustanawia hipotekę na rzecz banku podpisując oświadczenie,
które składa w sądzie hipotecznym,
- klient korzystając z usług notariusza
wnioskuje o dokonanie wpisu w księdze wieczystej, który to wniosek
notariusz samodzielnie składa do sądu.
Niezależnie od wykorzystanej metody
niezbędne jest opłacenie podatku od czynności cywilnoprawnych, który
wynosi 0,1% zabezpieczanej kwoty. W przypadku skorzystania z usług
notariusza należy również zapłacić 200 złotych opłaty sądowej.
Wygaśnięcie hipoteki występuje wtedy,
gdy kredyt zostanie całkowicie spłacony, bank przejmuje nieruchomość
obciążoną hipoteką, kredytodawca zrzeka się do niej praw lub gdy dług
zostaje przejęty przez inną osobę.